خطر کمبود آب جهانی
خطر کمبود آب جهانی
با محاسبه منشاء باران، خطر کمبود آب جهانی بیشتر است
تأمین منابع آب جهان یکی از بزرگترین چالش‌های زمان ماست. تحقیقی در دانشگاه استکهلم روش جدیدی برای سنجش خطرات کمبود آب در سطح جهانی ارائه داده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اگر شرایط محیطی و قابلیت حکمرانی در مناطقی که بارش باران در آن‌ها تولید می‌شود، مورد توجه قرار گیرد، خطرات تهدیدکننده تامین آب بیشتر از آنچه قبلاً تصور می‌شد، خواهد بود.
ایده رایج در مورد تأمین آب جهانی این است که باران بر سطح زمین می‌بارد و سپس در سفره‌های زیرزمینی، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها ذخیره می‌شود. این ایده معمولاً برای ارزیابی امنیت آب و خطرات کمبود آن به کار گرفته می‌شود. اما مطالعه‌ای جدید که در مجله Nature Water منتشر شده است، نشان می‌دهد که خطرات آب به شدت وابسته به حکمرانی و شرایط محیطی مناطق بادگیر است، یعنی مناطقی که رطوبت لازم برای بارش باران از آنجا تأمین می‌شود.
بارش‌ها از کجا می‌آیند؟
“تأمین آب در واقع قبل از بارش آغاز می‌شود؛ رطوبت از خشکی یا اقیانوس‌ها تبخیر شده و در جو حرکت می‌کند تا به صورت باران فرو ببارد. این رطوبت بادگیر معمولاً در ارزیابی‌های تأمین آب نادیده گرفته می‌شود”، می‌گوید فرناندو جارامیلو، دانشیار جغرافیای فیزیکی در دانشگاه استکهلم و مسئول این مطالعه.
وقتی یک دریاچه یا رودخانه بین چند کشور یا مقامات مختلف تقسیم می‌شود، ارزیابی‌ها و مقررات عمدتاً به شرایط بالادست رود توجه دارند. در مقابل، رویکرد بادگیر به مناطقی توجه دارد که رطوبت تبخیر شده از آن‌ها به‌سمت مقصد حرکت می‌کند و به باران تبدیل می‌شود. این مناطق که “پیش‌باران” (precipitationshed) نامیده می‌شوند، می‌توانند بخش‌های وسیعی از سطح زمین را دربرگیرند.
جارامیلو می‌گوید: “به عنوان مثال، در آمریکای جنوبی، بخش اعظم حوزه آمازون پایین‌دست رشته‌کوه آند است، در حالی که بخش‌های وسیعی از آند خود در پایین‌باد جنگل‌های آمازون قرار دارند و به آن وابسته هستند. این باعث می‌شود که این دو منطقه به هم وابسته باشند و تأمین آب یکدیگر را تحت تأثیر قرار دهند.”
این مطالعه ۳۷۹ حوزه آبخیز در سراسر جهان را بررسی کرد و نشان داد که خطرات تأمین آب به‌طور قابل‌توجهی بالاتر است وقتی که مبدأ بادگیر رطوبت آب مورد توجه قرار گیرد.
“با این رویکرد، ما مشاهده می‌کنیم که ۳۲,۹۰۰ کیلومتر مکعب در سال از نیازهای آبی جهان با خطر بسیار بالا روبروست که تقریباً ۵۰ درصد بیشتر از ۲۰,۵۰۰ کیلومتر مکعب در سال است که از طریق رویکرد بالادستی سنتی به دست می‌آید”، می‌گوید خوزه پوسادا، دانشجوی سابق دکتری در دانشگاه استکهلم و نویسنده اصلی این تحقیق.
تأثیر کنترل‌های سیاسی بر تأمین آب
از آنجا که مقدار زیادی آب از گیاهان تبخیر می‌شود، تغییرات در کاربری زمین می‌تواند بر دسترسی به آب در مناطق پایین‌باد تأثیر بگذارد. اگر جنگل‌زدایی و توسعه کشاورزی در مناطق بادگیر غالب باشد، میزان رطوبتی که پوشش گیاهی فراهم می‌کند ممکن است کاهش یابد و بارندگی در مناطق پایین‌باد کاهش پیدا کند و خطرات تهدیدکننده امنیت آب افزایش یابد.
“برای کشورهایی که در ساحل قرار دارند، مانند فیلیپین، بیشتر باران از دریا می‌آید، به این معنی که تغییرات کاربری زمین تأثیر کمی بر امنیت آب دارد. اما برای کشورهایی که در خشکی قرار دارند، مانند نیجر، بیشتر بارش‌ها از رطوبتی تأمین می‌شود که از کشورهای همسایه مانند نیجریه و غنا تبخیر شده است. این امر بسیاری از کشورهای محصور در خشکی را در معرض خطر قرار می‌دهد، به‌ویژه با توجه به اینکه چگونه امنیت آب آن‌ها از تغییرات در کاربری زمین تأثیر می‌پذیرد”، می‌گوید فرناندو جارامیلو.
به عبارت دیگر، عواملی مانند مدیریت محیطی و مقررات در مناطق مبدأ رطوبت می‌توانند بر ایمنی آب در مناطق کاملاً متفاوت تأثیر بگذارند.
اهمیت حکمرانی محیطی از منظر بادگیر
مطالعه نشان می‌دهد که نبود حاکمیت و عملکرد محیطی ضعیف در یک کشور بادگیر می‌تواند بر تأمین آب یک کشور پایین‌باد تأثیرگذار باشد. این پژوهش بر وابستگی متقابل بین کشورهایی که در بالادست/پایین‌باد و پایین‌دست/بادگیر قرار دارند، تأکید دارد.
“نمی‌توان وابستگی بین کشورها را نادیده گرفت. در نهایت، همه منابع آب به هم متصل هستند، بنابراین ما نباید تنها به نحوه مدیریت منابع آب خود در یک منطقه یا کشور توجه کنیم، بلکه باید به چگونگی مدیریت آب در کشورهای همسایه نیز دقت کنیم”، می‌گوید لن وانگ-ارلاندسون، پژوهشگر مرکز تاب‌آوری استکهلم در دانشگاه استکهلم و هم‌نویسنده این مطالعه.
او اضافه می‌کند: “امیدواریم که یافته‌های این مطالعه به شناسایی مناطقی کمک کند که در آن‌ها می‌توان استراتژی‌ها و تلاش‌های همکاری را برای کاهش تنش‌های مرتبط با آب هدف قرار داد، از جمله جریان‌های جوی آب در تصمیم‌گیری‌های مرزی و چارچوب‌های حکمرانی آب.”
لزوم همکاری‌های بین‌المللی برای مدیریت منابع رطوبت بادگیر
در نتیجه‌گیری، فرناندو جارامیلو تأکید می‌کند که این پژوهش نشان‌دهنده نیاز به همکاری‌های بین‌المللی است تا منابع رطوبت بادگیر به‌طور مؤثر مدیریت شوند. این همکاری می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از تغییرات کاربری زمین و بهبود امنیت آب در مناطق پایین‌باد کمک کند.
دیدگاهتان را بنویسید