هرم جمعیت

هرم جمعیت یک توصیف گرافیکی از توزیع سنی یک جمعیت است که داده های جمعیت شناختی آن میتواند اطلاعاتی در مورد باروری، مرگ و میر یک جمعیت و چگونگی شکل گیری رویدادها و سیاست ها به منتقل کند. با کاهش نرخ تولد و افزایش امید به زندگی، جمعیت جهان در حال پیر شدن است و این تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد، مشاغل کسب و کارها، جوامع و فرهنگ ها خواهد داشت.

درک و مقایسه هرم جمعیت

داده‌های جمعیتی می‌توانند انواع بینش‌ها را در مورد یک جمعیت، از نرخ باروری و مرگ و میر کشور گرفته تا اینکه چگونه رویدادها و سیاست‌های خاصی به ترکیب جمعیت شکل داده‌اند، نشان دهد.

هرم های جمعیت یکی از بهترین راه‌ها برای تجسم داده‌های جمعیتی است و مقایسه هرم کشورها و مناطق مختلف در کنار هم می‌تواند بینش‌ها و تفاوت‌های غیرمنتظره را بین گروه‌ها آشکار کند.

این گرافیک از داده‌های جمعیت سازمان ملل برای مقایسه جمعیت‌شناسی برخی از کشورها و مناطق منتخب جهان استفاده می‌کند و نشان می‌دهد که توزیع سنی چقدر می‌تواند متفاوت باشد.

سه نوع هرم جمعیتی

اگرچه هرم های جمعیتی می توانند در اشکال و اندازه های مختلف باشند، اغلب به سه دسته مجزا تقسیم می شوند:

• هرم گسترده: هرم های گسترده که با شکل سنتی “هرم مانند” با پایه گسترده و بالای باریک شناخته می شوند، جمعیتی با نرخ زاد و ولد بالا همراه با نرخ مرگ و میر بالا را نشان می دهند که در کشورهای در حال توسعه رایج است.
• هرم انقباضی:  با پایه باریک و بخش های میانی و بالای هرم ضخیم تر، هرم های منقبض اغلب در اقتصادهای توسعه یافته ای که جمعیت آنها نرخ تولد پایین و امید به زندگی طولانی دارند، رخ می دهد.
• هرم ثابت: این هرم ها، جمعیتی را به نمایش می گذارند که به طور مساوی در بین گروه های سنی توزیع شده اند که اغلب در کشورهای تازه توسعه یافته ای یافت می شود که نرخ تولد و مرگ و میر ثابتی دارند. در این کشورها کسب و کارهای متبنی بر نیروی کار درآمد بالاتری نسبت به کشورهای با هرم گسترده دارند.

هر هرم جمعیتی اساساً تصویری بصری از تجزیه جمعیتی فعلی یک کشور است که با نوسان نرخ تولد و مرگ و میر و همچنین تغییر در سیاست‌های مهاجرت و اجتماعی شکل می‌گیرد. هرم های جمعیتی متفاوت (توزیع سنی متفاوت در کشورها) باعث به وجود آمدن و موفقیت و شکست انواع مختلفی از کسب و کارها خواهد شد. به طور مثال در کشورهایی همچون ژاپن که میانگین سنی بالایی دارند در آینده خطراتی همچون بحران صندوق های بازنشستگی آنها را تهدید میکند لذا کسب و کارهایی که بتواند این مشکل را مرتفع کند و یا کسب و کارهایی که بتواند کیفیت زندگی سالمندان را بهبود بخشد با استقبال مواجه خواهند شد.

درک خطرات ذاتی مرتبط حالات مختلف هرم می تواند به ایجاد بینشی در مورد چالش هایی که این جمعیت ها با آن روبرو هستند کمک کند.

خطرات انواع مختلف هرم جمعیتی

هر نوع ساختار هرمی جمعیت دارای چالش ها و مزایای منحصر به فردی است که اغلب با توجه به مرحله فعلی توسعه اقتصادی کشور یا منطقه مشخص می شود.

جمعیت‌هایی با هرم‌های گسترده، مانند هرم‌هایی که قاره آفریقا را نمایندگی می‌کند، از مزیت جوانان و جمعیت در سن کار بیشتر برخوردارند، اما اگر رشد شغل، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی در اولویت قرار نگیرند، این مزیت از دست خواهد رفت. در این کشورها با توجه به نیروی انسانی جوان بالا کسب و کارهایی که نیروی کار محور (در مقابل سرمایه محور) هستند از اهمیت و مزیت رقابتی بالایی برخوردارند.

کشورهای دارای هرم های منقبض مانند ژاپن با چالش حمایت از جمعیت سالخورده خود با کاهش جمعیت در سن کار مواجه هستند. در حالی که مهاجرت و افزایش نرخ زاد و ولد می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت کمک کند، با توجه به اینکه تعداد جمعیت شاغل بیشتر است، کشورهای دارای هرم محدود باید راه‌هایی برای افزایش بهره‌وری خود بیابند تا از کاهش بالقوه رشد اقتصادی جلوگیری کنند.

مقایسه جمعیت چین و هند

پس از اینکه جمعیت جهان در سال گذشته به هشت میلیارد نفر رسید، سال 2023 نقطه عطف جمعیتی جدیدی را به همراه داشت زیرا هند از چین به عنوان پرجمعیت ترین کشور جهان پیشی گرفت.

وقتی هرم جمعیتی دو کشور را مقایسه می‌کنید، می‌بینید که چگونه جمعیت هند در مقایسه با هرم جمعیتی فشرده‌تر چین که دارای میانگین سنی بالاتری است، پایگاه قوی‌تری از افراد جوان و در سن کار دارد.

این تفاوت جمعیتی عمدتاً توسط سیاست تک فرزندی چین شکل گرفته است که از سال 2021 به سیاست سه فرزندی کاهش یافت. در نتیجه، نرخ باروری کل چین امروز حدود 1.2 است، در حالی که نرخ باروری کل هند 2.0 است. این سیاست (سیاست تک فرزندی در چین که از سال 1979 اعمال شد) هرچند که در زمان اجرا و جهت کنترل جمعیت لازم و اجتناب ناپذیر به نظر میرسید ولی با سیاست های اقتصادی و تولیدی آن (استفاده از نیروی کار در کسب و کارها جهت کاهش هزینه های تولید) در تضاد بود. در صورتی که این سیاست به سه فرزندی تغییر نمیکرد امکان داشت این کشور در آینده با مشکل مواجه شده و بر سر دو راهی تعییر سیاست های جمعیتی یا تغییر مدل های درآمدی- کسب و کار قرار بگیرد.

در حالی که هند قرار است از رونق بهره وری جمعیت بزرگ در سن کار خود استفاده کند، این کشور باید اطمینان حاصل کند که می تواند هرم جمعیتی خود را ثابت نگه دارد زیرا اکثریت جمعیت پیر می شوند و نرخ باروری کل همچنان رو به کاهش است.