چرایی رتبه ۶۲ ایران در شاخص جهانی نوآوری

به گزارش روابط عمومی مرکز توسعه کسب و کارهای نوین جوانان وندا:

معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم در مورد رتبه‌بندی‌های جهانی گفت: معیارهای مورد سنجش در این شاخص همه مربوط به حوزه علم و فناوری نیست و بخش‌های متعددی در آن دخالت دارند؛ بر این اساس، برای ارتقا رتبه ایران و رسیدن به جایگاه ۴۲ که در لایحه برنامه هفتم توسعه ذکر شده است، باید اقداماتی صورت گیرد

شاخص نوآوری جهانی (GII) یک رتبه‌بندی برای رده‌بندی اقتصاد کشورهای مختلف براساس قابلیت‌های نوآوری در اقتصاد است که سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) بر اساس ۸۰ شاخص منتشر می‌کند.

بر اساس شانزدهمین و آخرین گزارش این سازمان از وضعیت شاخص جهانی نوآوری کشورهای مختلف ایران در بین ۱۳۲ کشور جهان در جایگاه ۶۲ قرار گرفته و در بین ۳۷ کشور که در گروه کشورهای با درآمد متوسط به پایین دسته‌بندی می‌شوند در رتبه ششم قرار دارد. اما گزارش سال گذشته (۲۰۲۲) این سازمان نشان می‌داد ایران در شاخص جهانی نوآوری با هفت رتبه ارتقا نسبت به سال ۲۰۲۱ در جایگاه ۵۳ جهان، دوم منطقه آسیای مرکزی و جنوبی و جایگاه سوم کشورهای دارای درآمد متوسط به پایین قرار دارد.

دلیل این موضوع را از معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم پرسیدیم. وی توضیح داد که با وجود سقوط رتبه کلی نهایی، ایران در برخی شاخص‌ها یا مانند سال‌ گذشته بوده یا عملکرد بهتری داشته است. همچنین داده‌های برخی شاخص‌ها از مراجع دیگری غیر از مراجع دولتی به دست سازمان مالکیت فکری جهانی می‌رسد و بعضی داده‌ها را این سازمان اصلا دریافت نکرده و شاخص‌های مرتبط به آن محسوب نشده و در رتبه کلی نهایی اثر منفی داشته است.

سجاد محمدعلی‌نژاد البته این را هم گفت که ایران بر اساس لایحه برنامه هفتم توسعه باید به رتبه ۴۲ در این شاخص برسد و برای این موضوع برنامه‌ریزی شده است ولی نباید وضعیت فناوری کشور را بر اساس این یک شاخص سنجید و بررسی کرد.

سازمان جهانی مالکیت فکری برخی داده‌ها را نداشته

محمدعلی‌نژاد در پاسخ به سوال خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در این مورد توضیح داد: رتبه جهانی نوآوری کشور ما معمولا و به شکل حدودی در سال‌های قبل بین بازه ۵۰ تا ۷۰ بوده و رتبه امسال هم ۶۲ است. شاخص‌های نوآوری فقط مربوط به حوزه علمی و فناوری نیست، هفت رکن دارد که هر رکن هم سه زیرکن و آن هم سه شاخص دارد و در مجموع ۶۳ شاخص را دربرمی‌گیرد که شاخص‌های مختلف حوزه کسب و کار، قوانین و مقررات و تجارت را دربرمی‌گیرد و به طور کلی پارامترهای (عوامل) مختلفی بر این شاخص موثر است.

وی افزود: ایران در شاخص خروجی دانشی و فناوری که دو خروجی اصلی مربوط به خلق و انتشار و اثربخشی فناوری می‌شود، وضعیت خوبی دارد و رتبه ما ۵۵ است. همچنین در حوزه سرمایه انسانی و تحقیقات هم رتبه ۶۰ را داریم؛ یعنی در برخی شاخص‌ها وضعیت ما از شاخص کلی و نهایی بهتری است. این امر نشان می‌دهد حوزه علم و فناوری در خروجی‌هایی که ناشی از فناوری‌ است، رتبه‌های خوبی دارد که امیدبخش است. اگر زیرساخت‌ها را بهتر کنیم، این موارد بهتر می شود و این نشان می‌دهد حوزه علم و فناوری با وجود همه مشکلات خروجی‌های خوبی دارد.

معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم تاکید کرد: شاخص های ورودی مربوط به زیرساخت ها، قوانین و مقررات و پیچیدگی بازار و غیره می‌شود که باید بهبود بخشیم ولی در شاخص‌های خروجی همچنان وضعیت بهتری داریم.

محمدعلی‌نژاد ادامه داد: ایران در منطقه آسیای مرکزی و آسیای جنوب غربی بعد از هند همچنان در بین کشورها دوم است. در مجموع پارامترهایی که در این شاخص‌ها بررسی می شود، صرفا علم و فناوری نیست و پارامترهای متعددی است.

باید به رتبه ۴۲ برسیم

وی ادامه داد: مساله دیگر این است که سازمان مالکیت فکری جهانی اعلام کرد در گزارش امسال و حتی گزارش سال قبل، داده‌های ۹ پارامتر را اصلا نداشته است. البته همه مراجعی که اطلاعات را کسب می‌کنند، دولتی نیستند و برای نمونه یکی از مراجع اطلاعات اتاق بازرگانی است و اگر اتاق بازرگانی این اطلاعات را به خوبی نداده باشد، اطلاعات محاسبه نمی شود و در نهایت روی رتبه کلی اثر خواهد داشت.

معاون وزیر علوم به نکته‌ای دیگر در این زمینه اشاره کرد و گفت: نمی‌شود صرفا بر اساس این شاخص وضعیت حوزه فناوری را بسنجیم؛ ولی بر اساس لایحه برنامه هفتم باید به رتبه ۴۲ در این شاخص برسیم؛ در حال پیگیری برنامه‌های مختلف در این زمینه هستیم ولی رشد صرفا بر اساس خروجی‌های نوآورانه و فناورانه دانشگاه‌ها و پارک های علم و فناوری نخواهد بود.

از این گذشته در برخی شاخص های حوزه فناوری مانند خلق و انتشار فناوری رتبه های خوبی داریم. در نتیجه سعی می‌کنیم رتبه خود را بهبود بخشیم ولی این شاخص تنها شاخص نشان دهنده وضعیت فناوری در کشور نیست.