به گزارش روابط عمومی مرکز توسعه کسب و کارهای نوین جوانان وندا به نقل از ایکنا امان‌الله باطنی، رئیس مرکز پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان درباره آسیب‌های حوزه کار و مشاغل در ایران اظهار کرد: مهمترین آسیب‌ها متوجه منابع انسانی است؛ با توجه به نرخ ۷۰ درصدی شاخص فلاکت، رسیدن ضریب جینی به ۴۰ واحد، تفاوت دستمزد با سبد هزینه خانوار و نیز افزایش فقر خشن، مطلق و نسبی، بیشترین آسیب‌های حوزه کسب‌وکار در سال جاری بر منابع انسانی متمرکز است؛ این آسیب از خیلی وقت پیش شروع شده، ولی امسال بیشتر خودش را نشان خواهد داد. طبق آمار سال گذشته وزارت کار، شاخص نیت‌ها در میان جمعیت فعال جوان (افرادی که نه در حال کار و نه در حال تحصیل‌اند)، ۷۷/۴ درصد بود و این نشان‌دهنده نبود تمایل جمعیت فعال به حوزه اشتغال و بحران منابع انسانی است. این بحران خود را هم به شکل افزایش جهشی فریلنسرینگ و خودکارفرمایی و هم در قالب افزایش بیکاری نشان می‌دهد.
وی افزود: سال گذشته، شاخص نیت‌ها در میان جمعیت فعال جوان از سوی وزارت کار، ۷۷/۴، ولی از سوی مرکز آمار ایران ۲۸ درصد اعلام شد؛ این تفاوت آماری به خودکارفرمایی باز می‌گردد که بر جامعه حاکم شده است و در نتیجه، به‌صورت بحران منابع انسانی در شرکت‌ها و کسب‌وکارها بروز خواهد یافت.
رئیس مرکز پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهرداری اصفهان بیان کرد: وقتی هنجارهای اقتصادی یعنی درآمد مشاغل پاسخگوی انتظارات اقتصادی نباشد، شاهد آنومی خواهیم بود؛ یعنی هنجارها جوابگوی انتظارات مردم نیست. در نتیجه، افراد به مشاغل حاشیه‌ای و غیررسمی اقتصاد از جمله به اقتصاد سیاه روی می‌آورند. امروزه در ایران حدود ۱۲۰ هزار کولبر داریم؛ همچنین تکدی‌گری به‌طور جدی رواج دارد، مثل متکدی اصفهانی که روزانه حدود پنج میلیون درآمد داشت و مدتی پیش در فرودگاه تهران دستگیر شد.
پیامد تفاوت میان هنجارها و انتظارات شغلی
وی ادامه داد: از دیدگاه جامعه‌شناسی، تفاوت‌ها میان هنجارهای شغلی و انتظارات جامعه شغلی به آنومی یا بی‌هنجاری و نوعی هنجارپریشی شغلی تبدیل می‌شود که این هنجارپریشی در چهار قالب انحرافی نوآوری، رسم‌پرستی، انزوا و طغیان در نهاد شغلی خود را نمایانده است.
باطنی بیان کرد: وقتی جامعه اهداف شغلی را جذب، اما وسایل شغلی را طرد می‌کند، اصطلاحاً دچار نوآوری شده است. مثلاً، روی آوردن جامعه به فریلنسرینگ و خودکارفرمایی که در قالب افزایش شاخص نیت‌ها می‌بینیم، نوعی نوآوری است. همچنین قاچاق بیش از ۱۲ میلیارد ریالی کالا و ارز که بخش مهمی از آن در نهاد شغلی اتفاق می‌افتد، خود نمادی از رفتار انحرافی نوآوری در نهاد شغلی است.
وی اضافه کرد: وقتی جامعه اهداف شغلی را طرد، اما وسایل شغلی را جذب می‌کند، اصطلاحاً دچار رسم‌پرستی شده است. به نظر من همین که ما ۹۰ درصد کارگر قرارداد موقت یا براساس پژوهش‌ها ۸۳ درصد نارضایتی شغلی، هفت نوع قرارداد شغلی و نوعی تبعیض شغلی داریم، نمادهای رسم‌پرستی به‌عنوان یک انحراف اجتماعی است. همچنین فرار مالیاتی ۲۵ تا ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی در اقتصاد ایران که بخش مهمی از آن در نهاد شغلی اتفاق می‌افتد، خود نمادی از رفتار انحرافی رسم‌پرستی است.
نمادهای انزوا در نهاد اقتصادی و شغلی
این پژوهشگر اجتماعی تصریح کرد: وقتی جامعه هم اهداف شغلی و هم وسایل شغلی را طرد می‌کند، اصطلاحاً دچار انزوا شده است؛ افزایش تعداد job offer (پیشنهاد شغل از سوی کارفرمای معتبر در کشوری دیگر که می‌تواند به اخذ اقامت آن کشور منجر شود) و مهاجرت‌های شغلی در کشور، نمادی از رفتار انحرافی انزواست. طبق آمار رسمی کشور، از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰، مهاجران ایرانی از ۵۰۰ هزار به دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر افزایش پیدا کرده‌اند که بخش قابل توجهی از این آمار به مهاجرت جاب‌آفر‌ها اختصاص می‌یابد و بخش دیگر شامل مهاجرت‌های شغلی در کنار مهاجرت‌های تحصیلی است. خرید املاک در دیگر کشورها به‌خصوص در ترکیه نیز نمادی از انزوا در نهاد اقتصادی و نهاد شغلی است. در سال گذشته، بین اتباع خارجی، ایرانیان با ۴۶۵ مورد خرید ملک، بیشترین تعداد خریداران خارجی ملک در کشور ترکیه بودند. بعد از ایرانیان، عراقی‌ها با ۴۲۶، روس‌ها با ۲۲۷ و افغانستانی‌ها با ۱۸۴ مورد در رده‌های بعدی جای گرفتند.
وی افزود: وقتی جامعه هم اهداف شغلی و هم وسایل شغلی را طرد و اهداف و وسایل شغلی جدید جایگزین آنها می‌کند، اصطلاحاً دچار طغیان شده است. روی‌آوری ایرانیان به ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین به‌عنوان یک شغل و برق‌دزدی به‌واسطه استخراج رمزارز، نمادی از طغیان است. طبق آمار سال گذشته بانک مرکزی، ۶۳ درصد خانوارهای ایرانی از دلالی درآمد کسب می‌کنند که این هم نمادی از طغیان در نهاد شغلی است. به گفته رئیس سازمان صمت در اصفهان، امروز سه هزار فرصت شغلی خالی ناشی از تغییر الگوهای شغلی داریم. این مسئله نیز نشانگر رفتار طغیان است.
باطنی اظهار کرد: آنومی شغلی و نیز رفتارهای چهارگانه نوآوری، رسم‌پرستی، انزوا و طغیان با گذشت زمان باعث تغییر مورفولوژی اجتماعی و شغلی می‌شود و بافت نهاد شغلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. امروز سه‌ونیم میلیون واحد صنفی در جامعه ایرانی وجود دارد و به‌طور فرضی، ۶۰۰ هزار واحد، تولیدی و بقیه توزیعی، خدماتی و خدمات فنی هستند. پس از وقوع این تغییرات اجتماعی در نهاد شغلی، مورفولوژی شغلی به‌طور کامل دگرگون خواهد شد. نبود اقبال به مشاغل صنعتی و در مقابل آن، افزایش مشاغل خدماتی از جمله این تغییرات است که باعث به‌هم‌ریختگی توازن جامعه می‌شود. همچنین افزایش شغل‌های کاذب و به‌تبع آن فربه شدن اقتصاد غیررسمی، از دیگر تغییرات بافت شغلی است. امروز حدود ۱۰ میلیون کارگر در حاشیه غیررسمی اقتصاد فعال هستند که دو میلیون نفر از آنان را زنان تشکیل می‌دهند.
وی درباره اقدامات لازم برای خروج از چالش‌های شغلی گفت: حداقل حقوق کارگران باید براساس نرخ تورم شناور شود. از طرف دیگر، ۷۳ درصد نیروی کار فاقد مهارت در ایران باید به سمت کیفی‌سازی نیروی کار هدایت شوند؛ این اقدام بنیادین نیازمند گفت‌وگو بین نهاد دانشگاه و نهاد صنعت است. مقدمات این تعامل میان نهادها می‌تواند به‌واسطه مراکزی مثل مرکز رشد فراهم شود. امروز بهره‌وری منابع انسانی و منابع مالی شرکت‌ها کاهش یافته است، در نتیجه حقوق کمی هم به کارگران اختصاص می‌یابد که نارضایتی به دنبال دارد./سهیلا ربیعی
آسیب‌های حوزه کسب‌وکار در ایران
